Niềng răng là một phương pháp chỉnh nha phổ biến giúp khắc phục các vấn đề về răng miệng như răng hô, móm, khấp khểnh, lệch lạc,… Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về cơ chế hoạt động của phương pháp này. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về cách niềng răng hoạt động, giúp bạn hiểu rõ hơn về quá trình chỉnh nha.
Mục lục
1. Niềng răng hoạt động như thế nào?
Niềng răng là một quá trình phức tạp nhưng dựa trên những nguyên lý sinh học rất cơ bản. Hiểu được cơ chế này sẽ giúp bạn tin tưởng hơn vào quá trình điều trị.
Niềng răng hoạt động dựa trên nguyên lý tác động một lực nhẹ và liên tục lên răng, từ đó kích thích sự tái tạo xương và di chuyển răng đến vị trí mong muốn. Cụ thể:
Cách lực từ dây cung và mắc cài (hoặc khay trong suốt) tác động lên răng:
Mắc cài và dây cung: Mắc cài được gắn cố định lên răng bằng keo dán chuyên dụng. Dây cung được đặt vào rãnh của mắc cài và được cố định bằng chun hoặc hệ thống khóa tự động. Dây cung có hình dạng cong theo cung hàm lý tưởng, và nó sẽ tạo ra lực kéo hoặc đẩy lên răng để di chuyển chúng về vị trí đúng. Khi dây cung cố gắng trở về hình dạng ban đầu, nó sẽ tác động lực lên mắc cài, và từ đó lên răng.
Khay trong suốt (như Invisalign): Khay trong suốt được thiết kế riêng cho từng giai đoạn điều trị, ôm sát răng và tạo lực nhẹ nhàng để di chuyển răng theo từng bước. Mỗi khay sẽ di chuyển răng một chút, và bạn sẽ được thay khay định kỳ theo chỉ định của bác sĩ. Lực tác động từ khay trong suốt cũng tương tự như dây cung, nhưng được phân bổ đều hơn trên bề mặt răng.
Vai trò của xương hàm và mô mềm trong quá trình di chuyển răng:
Dây chằng nha chu: Đây là hệ thống các sợi liên kết giữa răng và xương ổ răng. Khi lực tác động lên răng, dây chằng nha chu ở phía răng bị kéo sẽ bị giãn ra, kích thích các tế bào tạo xương (nguyên bào xương) hoạt động và tạo xương mới. Đồng thời, ở phía răng bị đẩy, dây chằng nha chu sẽ bị nén lại, kích thích các tế bào hủy xương (hủy cốt bào) hoạt động và tiêu bớt xương. Quá trình tiêu xương và tạo xương này diễn ra đồng thời và liên tục, cho phép răng di chuyển một cách từ từ và ổn định.
Xương ổ răng: Xương ổ răng là phần xương bao quanh và giữ răng. Quá trình tiêu xương và tạo xương diễn ra ở xương ổ răng, giúp răng di chuyển đến vị trí mới và được giữ vững ở đó.
Mô mềm (nướu, lợi): Mô mềm cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình niềng răng. Lực tác động lên răng cũng ảnh hưởng đến mô mềm, và việc vệ sinh răng miệng tốt là rất quan trọng để giữ cho nướu khỏe mạnh trong suốt quá trình điều trị.
Tóm lại: Lực từ các khí cụ chỉnh nha tác động lên răng, thông qua dây chằng nha chu, kích thích quá trình tiêu xương và tạo xương ở xương ổ răng, giúp răng di chuyển đến vị trí mong muốn.
Hỏi đáp: Niềng răng thưa có cần thiết phải nhổ răng không?
2. Các giai đoạn của quá trình niềng răng:
Quá trình niềng răng thường trải qua 5 giai đoạn chính, đó là:
2.1. Giai đoạn tiền chỉnh nha
Đây là bước đầu tiên và rất quan trọng. Trong giai đoạn này:
- Chụp X-quang, lấy dấu mẫu hàm: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, sử dụng hình ảnh X-quang và dấu mẫu hàm để phân tích tình trạng răng của bạn.
- Lên kế hoạch điều trị: Từ các dữ liệu thu thập, bác sĩ lập phác đồ điều trị, chọn phương pháp niềng răng phù hợp với tình trạng răng và điều kiện tài chính của bạn.
- Gắn thun tách kẽ: Thun được gắn giữa các răng hàm lớn (số 6, 7) để tạo khoảng trống giúp dễ dàng gắn khí cụ như dây cung, band.
2.2. Giai đoạn giàn đều răng
Trong thời gian này, răng sẽ bắt đầu dịch chuyển để về đúng hàng, tuy nhiên sự thay đổi chưa thực sự rõ rệt.
- Xử lý các vấn đề cần thiết: Tùy vào tình trạng răng, bác sĩ có thể chỉ định nhổ răng, mài kẽ hoặc nong hàm để tạo không gian di chuyển răng.
- Thời gian kéo dài: Giai đoạn này thường từ 2 – 4 tháng, tùy thuộc vào mức độ lệch lạc của răng.
2.3. Giai đoạn đóng khoảng
Đây là giai đoạn quan trọng nhất, ảnh hưởng lớn đến tính thẩm mỹ của hàm răng.
Mục đích: Đóng khoảng các khe hở (do nhổ răng hoặc khoảng thưa) và đưa răng về đúng vị trí.
Phương pháp thực hiện:
- Kéo lùi răng trước về sau: Áp dụng cho trường hợp răng hô, chìa ra phía trước.
- Kéo răng sau ra trước: Áp dụng cho răng móm, lệch khớp cắn.
- Kết hợp cả hai: Bác sĩ điều chỉnh linh hoạt tùy từng trường hợp.
Thời gian: Giai đoạn này kéo dài khoảng 4 – 8 tháng.
2.4. Giai đoạn tinh chỉnh khớp cắn
Mục tiêu của giai đoạn này là hoàn thiện khả năng ăn nhai và cân đối hai hàm.
- Điều chỉnh khớp cắn: Bác sĩ sẽ căn chỉnh để hai hàm khớp với nhau một cách hoàn hảo, giúp lực nhai phân bổ đều.
- Lợi ích: Ngoài thẩm mỹ, khớp cắn chuẩn còn giảm nguy cơ mắc các bệnh tiêu hóa và đau dạ dày do nhai không hiệu quả.
2.5. Giai đoạn cố định và tháo mắc cài
Khi răng đã đều và khớp cắn chuẩn, bác sĩ sẽ tháo mắc cài. Tuy nhiên, bạn cần đeo hàm duy trì để giữ răng ở vị trí mới.
Hàm duy trì:
- Trong 6 tháng đầu: Đeo 24/24, trừ khi ăn uống.
- Sau đó: Đeo ít hơn, thường là vào ban đêm.
Mục đích: Ngăn răng di chuyển về vị trí ban đầu, đảm bảo kết quả lâu dài.
Lưu ý thêm về tình trạng đau và thẩm mỹ trong quá trình niềng răng
Đau khi niềng răng: Thường xuất hiện ở các giai đoạn đầu hoặc khi siết dây cung, nhưng mức độ đau nhẹ và bạn sẽ quen sau 2 – 3 tuần.
Có sự khác nhau về cảm giác đau với từng loại niềng răng:
- Niềng răng mắc cài: Đau nhất là sau khi gắn mắc cài và trong lúc siết dây cung. Các góc cạnh của mắc cài có thể gây kích ứng, làm khó chịu hơn.
- Niềng răng trong suốt (Invisalign): Nhẹ nhàng hơn do không dùng dây cung hay mắc cài, nhưng vẫn gây căng tức trong vài ngày đầu khi đeo hoặc đổi khay.
Nhìn chung, niềng răng mắc cài thường đau hơn niềng răng trong suốt, nhưng mức độ đau tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng răng của mỗi người.
Răng lung lay khi niềng: Việc răng lung lay chứng tỏ lực kéo đang tác động và quá trình tái tạo xương đang diễn ra. Điều này cho thấy niềng răng đang hoạt động hiệu quả. Mức độ lung lay sẽ khác nhau tùy từng giai đoạn và tùy từng người. Thông thường, răng sẽ lung lay nhiều hơn trong những lần siết răng (điều chỉnh lực kéo) và sau đó sẽ ổn định dần.
Giai đoạn “xấu” nhất: 3 tháng đầu tiên là lúc bạn cảm thấy tự ti nhất, do răng chưa đều và có thêm mắc cài. Tuy nhiên, đây chỉ là tạm thời, kết quả cuối cùng chắc chắn sẽ khiến bạn hài lòng!